Η αλληλεπίδραση δύο ζώντων συστημάτων.

 Αποσπάσματα από τη Δήλωση του Παγκόσμιου Πνευματικού Πανεπιστημίου των Brahma Kumaris στις Διεθνείς Διασκέψεις των Ηνωμένων Εθνών για τη Κλιματική Αλλαγή.

Από τη Βασιλική Πελεγράτη, Συντονίστρια Πρωτοβουλίας Green Angel, Μη Κερδ.Σωματείο/ Πνευματικό Κέντρο Brahma Kumaris

Η Συμβολή Δύο Ζώντων Συστημάτων
Οι κρίσιμες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Γη την περίοδο αυτή μπορούν καλύτερα να κατανοηθούν αν δούμε τη Γη ως ένα ζωντανό σύστημα. Η Θεωρία των Ζώντων Συστημάτων περιγράφει πώς όλα τα ζωντανά συστήματα λειτουργούν, πώς αυτά αυτοσυντηρούνται, πώς αναπτύσσονται κι αλλάζουν. «Τα ζώντα συστήματα» είναι μια μεταφορά που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τις διαδραστικές διαδικασίες που συντελούνται ανάμεσα στα συστήματα αυτά, πώς το ένα διαρκώς επηρεάζει το άλλο, πώς αυτά αυτο-οργανώνονται, μεγαλώνουν, συνδέονται κι αλλάζουν. Όταν είμαστε σε θέση να δούμε τον τρόπο με τον οποίο συνδέονται μεταξύ τους τα πολλά μέρη που απαρτίζουν ένα ζωντανό σύστημα, η άποψή μας για τον κόσμο αρχίζει να αλλάζει.

Η ανθρώπινη σκέψη αποτελεί επίσης ένα σύστημα από μόνη της· μια ροή από εντυπώσεις, αναμνήσεις, συνήθειες και συναισθήματα που επηρεάζει ότι αγγίζει. Αυτός ο ισχυρισμός διατυπώθηκε εύγλωττα από τον φυσικό David Bohm το 1990 σε ένα σεμινάριο στο Ojai στη Καλιφόρνια και αργότερα δημοσιεύθηκε σε βιβλίο υπό τον τίτλο ‘Η Σκέψη ως ένα Σύστημα’ (Routledge, 1994). Ο ίδιος πίστευε ότι ο κλονισμός που έχει υποστεί η Γη ως ένας ζώντας οργανισμός οφείλεται στην ελλιπή κατανόηση της συστημικής φύσης της σκέψης.  Αναγνωρίζοντας την δύσκολη κατάσταση στην οποία ο κόσμος έχει επέλθει –οικολογική, οικονομική κ.ο.κ.- οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν τα θέματα αυτά αποσπασματικά – εστιαζόμενοι στα συμπτώματα, λέγοντας ότι πρέπει να λύσουμε αυτό κι αυτό το πρόβλημα. Μια τέτοια αντιμετώπιση θα μπορούσε να παρομοιαστεί με ένα μολυσμένο ρέμα το οποίο προσπαθούμε να καθαρίσουμε στις εκβολές του ενώ ταυτόχρονα το μολύνουμε στην πηγή του. Συνεχίζει λέγοντας: “…Ένα από τα προφανή πράγματα που κάνει η σκέψη είναι ότι κατακερματίζει. Η σκέψη κατακερματίζει τη γνώση με τρόπο που διαχωρίζει την αιτία από το αποτέλεσμα, χάνοντας έτσι τη σύνδεση ανάμεσα στο τι συμβαίνει ανάντη και την επίδραση της εν λόγω δράσης κατάντη. » (σελ. 2-3, Bohm).
Ταυτόχρονα ο Bohm παρατηρεί ότι η σκέψη είναι συμμετοχική -ότι επηρεάζει τον κόσμο, τη στιγμή που ισχυρίζεται ότι μόνο σχολιάζει τον κόσμο…: «Η σκέψη κάνει πολλά την ώρα που η ίδια αποποιείται οποιαδήποτε ευθύνη, ότι απλά λέει πώς έχουν τα πράγματα….» Η επιρροή της ανθρώπινης σκέψης στη κατεξοχήν δημιουργία και διαιώνιση της υποβάθμισης της κατάστασης της γης δεν μπορεί να θεωρείται ως υπερβολή. Χωρίς μια βαθιά αφύπνιση δεν θα μπορέσουμε να αποκολληθούμε από τον τρόπο σκέψης που έχουμε υιοθετήσει. Θεωρούμε ότι αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα όπως αυτά είναι, ενώ στην πραγματικότητα ο περιορισμένος τρόπος σκέψης μας, μας παρουσιάζει ένα κόσμο αποσπασματικό. Αυτό αντανακλάται για παράδειγμα στον τρόπο που βλέπουμε τη Γη ως μια αποθήκη από πόρους προς εξόρυξη για τους καταναλωτές παγκοσμίως.
Τι είναι αυτό που μπορούμε να κάνουμε για να σταματήσουμε τον φαύλο αυτό κύκλο της αύξησης του κατακερματισμού και της τύφλωσης; Τι είναι αυτό που θα μας επιτρέψει να κατεδαφίσουμε τα τεχνητά όρια που εμείς οι ίδιοι έχουμε κατασκευάσει (στο νου μας και στον κόσμο) και να δούμε ένα σύστημα ενιαίο του οποίου αποτελούμε μέρος;

Αλλαγή Συνειδητότητας: Βλέποντας με ένα Συστημικό Βλέμμα

Ο εσωτερικός κόσμος της σκέψης και ο εξωτερικός κόσμος των φυσικών φαινομένων στην πραγματικότητα δεν είναι ξεχωριστοί κόσμοι ή συστήματα. Εξωτερικά φυσικά φαινόμενα έχουν τη βάση τους σε πιο αιθέριες διεργασίες σε εσωτερικό επίπεδο – εντυπώσεις, σκέψεις και συναισθήματα. Οι Εμπειρίες και εντυπώσεις μπορούν να αλλάξουν ακόμη και παγιωμένες πεποιθήσεις. Το κλειδί για να παρέμβουμε στην εξέλιξη των γεγονότων του εξωτερικού βιολογικού συστήματος είναι να  δημιουργήσουμε μια μετατόπιση στο εσωτερικό σύστημα της σκέψης.

Σε πρώτη φάση, χρειάζεται να αποκτήσουμε επίγνωση της συμμετοχής της σκέψης στη δημιουργία του κόσμου – για να το θέσουμε διαφορετικά- δεν θα πρέπει να θεωρούμε τους εαυτούς μας ως ουδέτερους παρατηρητές σε μια ακολουθία γεγονότων, καθώς οι εσωτερικές πεποιθήσεις μας επηρεάζουν τη διαδικασία της παρατήρησης μας και οι επιλογές που κάνουμε ως εκ τούτου, επηρεάζουν τον ίδιο τον κόσμο του οποίου είμαστε παρατηρητές.

Σε δεύτερη φάση χρειάζεται να προβούμε σε μια αφυπνιστική εμπειρία μέσα μας, μια αποκάλυψη, μια εμπειρία ικανή να διεισδύσει  στο εσωτερικό σύστημα της σκέψης μας, μια εμπειρία ικανή να αλλάξει την αντίληψή μας. Για να γίνει αυτό χρειαζόμαστε μια συλλογική «αχά» στιγμή όπως αυτή που είχαν οι αστροναύτες και οι κοσμοναύτες όταν είδαν τη Γη από το διάστημα για πρώτη φορά:

“Μας ειπώθηκε ότι αν έχετε πειράματα να τρέξετε, μείνετε μακριά από το παράθυρο. Ήταν μόλις την τελευταία ημέρα της πτήσης που είχα την ευκαιρία να κοιτάξω έξω. Αλλά όταν το έκανα, πραγματικά σάστισα.

Μια κινέζικη ιστορία μιλάει για κάποιους ανθρώπους οι οποίοι εστάλησαν να βλάψουν ένα νεαρό κορίτσι, βλέποντας την ομορφιά της όμως έγιναν οι προστάτες της αντί οι βιαστές της. Αυτό ένιωσα βλέποντας τη Γη για πρώτη φορά. Δεν μπόρεσα παρά να την αγαπήσω και να θέλω να τη περιθάλψω.” (σελ. 60, Kelley).
– Taylor Wang, Κίνα / ΗΠΑ

“Από το διάστημα είδα τη Γη – απερίγραπτα όμορφη με τα σημάδια των εθνικών συνόρων απόντα.” (σελ. 77, Kelley).

– Muhannad Ahmad Faris, Συρία

“Καθώς παρατηρούσα ένα πορτοκαλί σύννεφο – που σχηματίστηκε ως αποτέλεσμα μιας καταιγίδας σκόνης πάνω από τη Σαχάρα και μεταφέρθηκε από ρεύματα αέρα μέχρι τις Φιλιππίνες και εγκαταστάθηκε εκεί με βροχή-, κατάλαβα ότι όλοι πλέουν στην ίδια βάρκα.” (σελ. 77, Kelley).

– Vladimir Kovalyonok, ΕΣΣΔ.

Αυτό που χρειάζεται ο πλανήτης είναι μια βαθιά συλλογική αλλαγή στη συνειδητότητα που θα πυροδοτήσει μια εσωτερική αυτοεξέταση του παρόντος τρόπου σκέψης. H επίγνωση που έχουμε για τον κόσμο παράγει ένα ορισμένο είδος θεώρησης των πραγμάτων. Οι σκέψεις και τα συναισθήματά μας προκύπτουν με φυσικό τρόπο από τη θεώρηση αυτή -στάση- που κρατάμε. Η στάση μας είναι αυτή που μας κάνει να βλέπουμε τα πράγματα με έναν ορισμένο τρόπο. Ανάλογα με τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα, δρούμε με ένα συγκεκριμένο τρόπο κι έτσι δημιουργούμε τον κόσμο γύρω μας. Αυτό είναι το σημείο που εντοπίζει Bohm σχετικά με το πώς το σύστημα σκέψης που έχουμε υιοθετήσει μας παραπλανά: νομίζουμε ότι απλώς αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα γύρω μας όπως είναι, αλλά στην πραγματικότητα αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα όπως τα έχουμε κατασκευάσει στο νου μας βάση του τρόπου σκέψης που έχουμε διαμορφώσει.

Καλλιεργώντας ένα Συστημικό Βλέμμα: Ένα Βλέμμα Αγάπης

Όταν κοιτάζουμε με ένα βλέμμα αγάπης, το βλέμμα μας επεκτείνεται. Ο χιλιανός βιολόγος και θεωρητικός των συστημάτων Humberto Maturana διατυπώνει: «Το συστημικό βλέμμα προκύπτει μόνο όταν βλέπουμε με αγάπη. Ένα συστημικό βλέμμα αγάπης προκύπτει μόνον όταν δεν παρεμβάλλονται συναισθήματα που καθοδηγούν τις πράξεις βάση συγκεκριμένων προθέσεων και επιθυμιών. Καθώς η αγάπη γίνεται η κινητήριος δύναμη πίσω από τις πράξεις, μπορεί κανείς να δει τη συστημική, σχεσιακή-λειτουργική μήτρα (matrix) της οποίας αποτελούμε μέρος και από την οποία έχουμε αναδυθεί. Αυτόματα γνωρίζεις πώς να κινηθείς μέσα σε αυτή. Ένα βλέμμα αγάπης δεν είναι βλέμμα καλοσύνης, ευγένεια, βλέμμα καλής θέλησης ή γενναιοδωρίας – είναι απλά ένα συστημικό βλέμμα.» (σ.64, Rodgers & Naraine).

Ο Maturana συνεχίζει λέγοντας πως όταν βλέπουμε τον κόσμο –τη Γη και την ανθρώπινη οικογένεια- από μια θέση προσωπικού ενδιαφέροντος, είμαστε τυφλωμένοι από τις επιθυμίες μας, το βλέμμα μας δεν μπορεί να επεκταθεί και να δει το ενιαίο σύστημα. Έτσι χάνουμε το συστημικό μας βλέμμα και βλέπουμε τον κόσμο με ένα περιορισμένο γραμμικό τρόπο: ‘Ένα επίμονος, γραμμικός τρόπος σκέψης μέσα από πεποιθήσεις είτε θρησκευτικές, φιλοσοφικές, πολιτικές ή επιστημονικές αναιρεί την αγάπη. Κι όταν η σκέψη μας αναιρεί την αγάπη, αναιρεί και τη συστημική αντιμετώπιση.” (σ.98, Rodgers & Naraine)

Το Κάλεσμα του Χρόνου: Δέσμευση σε μια Νέα Δημιουργία

Οι πολλαπλές ενδείξεις που φέρει η παγκόσμια κρίση δημιουργούν την αίσθηση του κατεπείγοντος σε όλη την υφήλιο. Το «Πράσινο Κίνημα» που σαρώνει τον κόσμο προκαλεί τα έθνη σε συζητήσεις και διαβουλεύσεις που αφορούν τη βραχυπρόθεσμη οικονομική βιωσιμότητα σε σχέση με τη μακροπρόθεσμη οικολογική βιωσιμότητα. Κι ενώ υπάρχει αξία στη συζήτηση αυτή, ταυτόχρονα η προσοχή μας αποσπάται από την ακόμη πιο ουσιώδη συζήτηση που αφορά την κατανόηση του κινητήριου μηχανισμού που βρίσκεται πίσω από την παγκόσμια αυτή κρίση.

Στον παρόντα χρόνο είναι σχεδόν απ’όλους κατανοητό ότι μια τεράστια απειλή υποβόσκει που τείνει να καταστρέψει τον τρόπο ζωής μας. Αυτό που χρειάζεται να εντοπίσουμε είναι ότι παράλληλα κινείται υπογείως μια τεράστια δημιουργική δύναμη που γεννά ένα νέο τρόπο ζωής, μια νέα εποχή στη Γη. Αυτή η κίνηση της μετάβασης από μια εύθραυστη, παλιά κατάσταση σε μια νέα στέρεα κατάσταση έχει νόημα στο πλαίσιο μιας κυκλικής κατανόησης των διαδικασιών της φύσης και των υποκείμενων ενεργητικών πεδίων. Αυτή η χρονική περίοδος που διανύουμε είναι η συμβολή της παλιάς και της νέας εποχής.

Οι Brahma Kumaris εστιάζονται στην σπουδαιότητα αυτής της εποχής. Είναι μια εποχή μοναδική στα χρονικά, μια εποχή μετάβασης από το παλιό στην καινούργια δημιουργία – η εποχή όπου η θεϊκή ενέργεια είναι παρούσα στον κόσμο. Όπως σε όλες τις μεταβατικές περιόδους, υπάρχουν δύο πράγματα που συμβαίνουν ταυτοχρόνως: υπάρχει ένα μέρος του κόσμου που καταρρέει και πεθαίνει και ένα άλλο το οποίο αναδύεται ως η καινούργια δημιουργία. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε την πολύτιμη αυτή περίοδο της ανθρωπότητας είναι να κατανοήσουμε, να έχουμε την εμπειρία και να υποστηρίξουμε τον αναδυόμενο καινούργιο κόσμο, ξεκινώντας με μια μετατόπιση της συνειδητότητάς.

Βιβλιογραφία

Bohm, David. Thought as a System. London, Routledge, 1994, 2, 3, 5.

Kelley, Kevin. The Home Planet. Reading, MA., 1988, 60, 77.

Rodgers, Judy and Naraine, Gayatri. Something Beyond Greatness: Conversations with a Man of Science and a Woman of God. Deerfield Beach, FL, HCI Communications, Inc., 2009, 64, 79, 98.